VUCA jest to akronim angielskich słów: volatility (zmienność), uncertainty (niepewność/nieprzewidywalność), complexity (złożoność) i ambiguity (niejednoznaczność). Choć po raz pierwszy sformułowano go po koniec lat 80., to dopiero z początkiem XXI wieku zaczął cieszyć się większą popularnością.
Wewnętrznie sprzeczne
Może wydawać się nielogiczne, że termin ten stał się popularny w wyjątkowo spokojnych czasach. Ten spokój nie znaczy jednak, że problemy znane ludzkości od jej początków nie istnieją. Istnieją, ale mają o wiele mniejsze znaczenie, niż mogłoby się wydawać. Wojny, głód, wykluczenie społeczne, dostęp do edukacji i wiele innych „wskaźników dobrobytu” są obecnie na niespotykanie korzystnym poziomie. Przy czym korzystny nie znaczy stabilny.
Zmienność
O tym, że zmiana to jedyna rzecz pewna, mówił (500 lat przed Chrystusem) Heraklit z Efezu. Zmiany następują od zawsze i nieuchronnie, ale ich dynamika jest coraz większa, a natura globalna (technologia, środowisko, wyzwania społeczne itd.). Ponadto ład społeczny uzależniony jest od tak wielu czynników (klimat, energetyka, ekonomia itd.), że zmiana w choć jednym z nich może powodować nieprzewidywalne konsekwencje.
Nieprzewidywalność
Czyli coś więcej niż niepewność. Nieprzewidywalność to trudność określenia, co właściwie się wydarzy (coraz mniej spraw da się prognozować). Wątpliwość, czy rzeczywiście coś nastąpi. A w następstwie niemożność określenia skutków i złożoności potencjalnych zdarzeń.
Złożoność
Bo świat coraz trudniej opisać związkiem przyczynowo skutkowym, jaki występuje przy grze w bilard, gdy jedna kula uderza drugą. Współczesne zdarzenia bardziej przypominają kule w maszynie losującej totolotka, których układ trudno interpretować jednoznacznie.
Niejednoznaczność
Czasem trudno powiedzieć, czy dane zdarzenie jest dla nas raczej pozytywne, czy raczej negatywne. To co wydaje się zagrożeniem może nim nie być, a to, co identyfikujemy jako pozytyw, może okazać się szkodliwe. Współzależność zdarzeń utrudnia jednoznaczne interpretacje faktów.
Ludzie
To my jesteśmy zanurzeni w takim świecie. Bo chociaż o VUCA mówi się głównie w kontekście działań na dużą skalę: tworzeniu strategii wojskowych, zarządzaniu edukacją czy prowadzeniu przedsiębiorstw, to ostatecznie na każdy z tych aspektów składają się grupy tworzone przez konkretne osoby.
Znaczenie
Jeśli VUCA wpływa na nasze codzienne życie, to raczej nie przemeblowuje go z dnia na dzień. Na większość z nas działa metodą małych kroków. Dopiero po jakimś czasie orientujemy się, że nastąpiła jakaś poważna zmiana. Może mój wyuczony zawód nie jest już potrzebny na rynku. Może kredyt w obcej walucie był atrakcyjny, a teraz już nie jest. Może ciśnienie wody w kranie było coraz słabsze, a nie ma go wcale.
Przewidywanie
Podane wyżej zdarzenia można było stosunkowo łatwo prognozować. A przecież w świecie VUCA prognozowanie nie jest łatwe… Dlatego oprócz próby zrozumienia otaczającej nas rzeczywistości może ważniejsze jest przygotowanie się na to, co może nastąpić. A to akurat jest w zasięgu naszych możliwości.
Gotowość
Jeśli uznamy, że nasza rzeczywistość jest: zmienna, nieprzewidywalna, złożona i niejednoznaczna, to warto pamiętać o dwóch sprawach. Po pierwsze, żeby oprzeć się w życiu na tym, co możliwie najmniej może być podatne na te cztery czynniki. Zarówno w domu, pracy, w relacjach czy systemie wartości szukać tego, co stałe. Po drugie, by być gotowym, że te cztery rzeczywistości nagle dadzą o sobie znać. A w związku z tym przy podejmowaniu decyzji zadawać sobie (nie obsesyjnie, ale konsekwentnie) pytanie: a co jeśli?
Sens
Można zaryzykować stwierdzenie, że życie każdego człowieka w dziejach było, jest i będzie VUCA. Współczesność tylko zwiększa skalę i zmusza do myślenia – o tym, na ile moje życie jest naprawdę w moich rękach i co w związku z tym jest dla mnie naprawdę ważne!
Czytaj także:
Jasiek Mela: Bóg jest dla mnie receptą na wszystko, co bez Niego wydaje się bezsensowne
Czytaj także:
By codzienność miała sens – wyzwanie noworoczne