Badacze z KUL sprawdzili, jakie są uwarunkowania sprawiające, że dany użytkownik sieci staje się cyberagresorem bądź cyberofiarą. Przeanalizowali związek pomiędzy cechami określanymi jako antyspołeczne, takimi jak psychopatia, wyrachowanie, makiawelizm, narcyzm, a cyberprzemocą. Ponadto zbadali, jak z tym zjawiskiem łączą się uczucie gniewu, określona samoocena i poziom satysfakcji z życia rodzinnego. Projekt realizowano w ramach Narodowego Programu Zdrowia.
Czy Twoje dziecko również tego doświadczyło?
Wyniki badań przedstawiła podczas konferencji prasowej ich autorka, dr hab. Aneta Przepiórka, adiunkt w Katedrze Psychologii Emocji i Motywacji Instytutu Psychologii KUL. Jak wyjaśniła, “cyberprzemoc to szerokie spektrum zjawisk obejmujące zachowania antyspołeczne o charakterze agresji i przemocy rówieśniczej z wykorzystaniem nowoczesnych mediów“.
“Inna definicja wskazuje, że cyberprzemoc to agresja, która jest celowa i wielokrotnie stosowana drogą elektroniczną przeciwko osobie, która nie może się łatwo obronić” – dodała Przepiórka.
Paleta narzędzi służących stosowaniu cyberprzemocy jest przy tym niezwykle szeroka. Mogą posłużyć ku temu: poczta elektroniczna, czaty, strony internetowe, blogi, serwisy społecznościowe czy też komunikatory.
“(…) nieograniczoność dostępu, obniżenie wieku, kiedy rozpoczyna się korzystanie z Internetu – to powoduje, że młode osoby są w mniejszym stopniu przygotowane do korzystania z treści, które są w Internecie dostępne. To nieprzygotowanie czyni młodych bardziej podatnymi na bycie ofiarą cyberprzemocy” – kontynuowała badaczka.
Cyberprzemocy tej co najmniej raz w ubiegłym roku doświadczyło niemal 70% dzieci w wieku szkolnym. Osoby nią dotknięte charakteryzuje później wyższy poziom lęku, są one bardziej narażone na depresję. Częściej też sięgają po substancje psychoaktywne, doświadczają trudności ze snem, a także wykazują szereg objawów fizycznych. “Przekłada się to na ich efektywność w szkole czy też w pracy (…)” – podkreśliła psycholog.
“Patrząc na to, jak negatywne dla dzieci i młodzieży są skutki cyberprzemocy, podjęliśmy ten wątek w naszych badaniach. Odnieśliśmy się do problematycznego korzystania z portali społecznościowych na przykładzie Facebooka” – dodała.
Gdy ofiara staje się sprawcą, a sprawca ofiarą
Wyniki badań naukowców z KUL wskazują, że im częściej osoba korzysta z portali społecznościowych w sposób problematyczny, tym częściej występują u niej sytuacje, w których staje się ofiarą albo agresorem w Internecie.
“Być może częstotliwość korzystania z Internetu sprawia, że częściej napotykamy na niebezpieczne sytuacje, w których możemy stać się ofiarą lub sprawcą przemocy” – zaznaczyli badacze. Dokonali oni przy tym istotnego spostrzeżenia, iż nierzadko ta sama osoba bywa w sieci zarówno sprawcą, jak i ofiarą cyberprzemocy.
Takie obserwacje pozostają zresztą w zgodzie z wynikami badań nad agresją jako zjawiskiem w ogóle. “W literaturze przedmiotu możemy znaleźć informacje wskazujące, że osoby doświadczające agresji w niektórych sytuacjach poszukują możliwości odwetu na innych i odreagowania, także wykorzystując Internet” – podkreślili badacze z KUL.
Ich analizy pokazały, że zarówno cyberagresorzy, jak i ofiary cyberprzemocy częściej mogą przejawiać tendencję do wyrażania złości. Częściej także cechuje te osoby złość o podłożu temperamentalnym. Może to dowodzić, iż “Internet jest w ich ocenie bezpiecznym środowiskiem do wyładowania złości. Tym samym może być to wentyl dla emocji nieakceptowanych społecznie” – zauważyli autorzy badań.
Jakie czynniki sprzyjają cyberprzemocy?
Naukowcy z KUL przeprowadzili analizy również pod kątem cech tzw. “ciemnej triady” osobowości, czyli zespołu cech, które obejmują makiawelizm, psychopatię i narcyzm. Są to społecznie niepożądane i szkodliwe cechy, charakteryzujące osoby o niskim poziomie empatii i wysokim egoizmie. Traktują one innych w sposób przedmiotowy, a także manipulują nimi.
Okazało się, że osoby, które można określić jako narcystyczne, czyli wykazujące niestabilną samoocenę, zaabsorbowane sobą, roszczeniowe, częściej przejawiają zachowania agresywne w Internecie. Częściej także same padają ich ofiarami. Podobne rezultaty zanotowano w odniesieniu do osób o skłonnościach makiawelistycznych (czyli chłodnych emocjonalnie, egocentrycznych, o dużym stopniu nieufności społecznej, cynicznych, etc.), jak też osób o wysokim poziomie psychopatii (opisywanych jako nieempatyczne, impulsywne, antyspołeczne).
U osób stosujących cyberprzemoc i doświadczających jej badacze stwierdzili również mniejsze zadowolenie z życia rodzinnego. Potwierdzają to wcześniejsze badania, zgodnie z którymi środowisko rodzinne jest ważnym czynnikiem chroniącym przed zachowaniami agresywnymi. “Brak wsparcia w rodzinie, zaburzona komunikacja czy pomieszane role rodzinne mogą być czynnikami, które będą prowadzić do narastania agresji w świecie online” – zauważyli naukowcy z KUL.
Ważnym czynnikiem chroniącym przez cyberprzemocą pozostaje też wysoki poziom samooceny. Wyniki badań pokazały, że osoby, które nie wierzą w siebie i oceniają siebie jako gorsze w porównaniu z innymi, częściej stosują agresję w Internecie. Częściej także same stają się ofiarami takiej przemocy. “Może to wskazywać, że dopiero Internet i anonimowość zza ekranu komputera pozwala takim osobom poczuć się pewniej” – ocenili badacze.
Potrzeba profliaktyki
“Patrząc na to, jakie są konsekwencje cyberprzemocy, warto się tym problemem zająć, nie tylko w badaniach, ale też w programach, które będą miały na celu prewencję” – podkreśliła podczas konferencji autorka dr hab. Aneta Przepiórka.
Badania kwestionariuszowe zrealizowano w ramach projektu “Psychologiczne uwarunkowania cyberprzemocy a problematyczne korzystanie z portali społecznościowych i satysfakcja z rodziny”. Przeprowadzono je na grupie 1618 osób w dwóch przedziałach wiekowych: wśród adolescentów w wieku 16-18 lat (n=813) oraz wśród młodych dorosłych w wieku 19-25 lat (n=805).
Zgodnie z raportem Gemiusa z 2018 r. użytkownicy z tych przedziałów wiekowych stanowią najliczniejszą grupę użytkowników Facebooka. Konferencję podsumowującą wyniki badań zorganizowała w sierpniu br. Fundacja “Inspiratornia”.
amk/ ekr/
Źródło: https://naukawpolsce.pap.pl/
Tytuł, śródtytuły i skróty pochodzą od redakcji Aletei Polska.
